Borsa Terimleri
2. Bölüm
Mum / Borsa Mumu nedir
Mum grafikler, bir yatırım aracındaki fiyat hareketlerinin mum şeklindeki grafik ifadesidir. Mumlar ikiye ayrılır:
Yükseliş mumu ve Düşüş Mumu.
Mumun rengi ve kuyruğuna ilişkin veri, fiyat hakkında bilgi sahibi olmamızı sağlar.
Kapanış fiyatı açılıştan yüksek olursa mumun rengi yeşil, kapanış fiyatı açılıştan düşük olursa mumun rengi kırmızı olarak resmedilir. Yeşil mum boğa, kırmızı mum ayı mumu olarak tanımlanır.
Açılış, kapanış, yüksek ve düşük fiyat mumun rengini, kuyruğunun uzunluğu- kısalığını belirler. Mumun üst kuyruğu, seans içindeki en yüksek fiyatı ifade eder; alt kuyruk ise seans içindeki en düşük fiyatı ifade eder.
Açılış fiyatı: İlgili yatırım aracının seans açıldığındaki ilk satış fiyatıdır.
Kapanış fiyatı: İlgili yatırım aracının seans kapanışındaki satış fiyatıdır.
En yüksek fiyat: İlgili yatırım aracının seans süresince kaydedilen en yüksek satış fiyatıdır.
En düşük fiyat: İlgili yatırım aracının seans süresince kaydedilen en düşük satış fiyatıdır.
Parite nedir
Parite, ülke para birimlerinin anlık fiyatlarının birbirine oranını ifade eder. Türkiye gibi ağırlıklı olarak ihracatının Euro; ithalatını Dolar ile yapan bir ülke olarak; USD / TL, EUR/ TL ve EUR/TL ekonomi ve ticaret perspektifinde önemli paritelerdir.
Stop loss (zarar kes) nedir
Bir yatırım aracında belirlediğimiz fiyat gelmeden önce uyarı verilmesi ve satış emrinin yatırımcı piyasayı takip etmese dahi satış emrinin iletilmesidir. Yatırım yapılan ürünü belirli bir fiyat aralığının altına düşmekten korusa da farklı riskleri barındırmaktadır. Bahsi geçen düşüşün çok hızlı bir şekilde gerçekleşmesi sonucu tüm payların satılamaması ya da düşüşün sahte olması bu riskler arasında sayılabilir.
Takasbank nedir
BİST bünyesinde gerçekleştirilen hisse senedi, borçlanma araçları, yurt dışı sermaye piyasası araçları ve emtialarla ilgili işlemlerin nakit ve menkul kıymet takasını sonuçlandırmak üzere görevlendirilmiş merkezi takas kuruluşudur.
Tek Fiyat nedir
Sermaye piyasası araçları içerisinde volatilitenin yüksek olduğu ve sürekli işlem görebilmesi için gerekli şartlara haiz olmayanlara yönelik SPK tarafından uygulanan fiyat yöntemidir. Tek fiyat işlem yöntemine göre, al-sat emirleri eşleştirilmez ve seans içerisinde BIST tarafından belirlenen zaman dilimleri içinde bir ya da daha çok kez tek bir işlem fiyatından emir sırasına göre işlem görür.
Kaynak: borsaistanbul.com
Temettü nedir
Şirketin hissedarlara sahip oldukları paylar doğrultusunda kar dağıtımı yapmasıdır. Bu dağıtım, bilançoya göre belirlenen kardan yapılır.
Sahip olunan hisse senedinin temettü açıklandığı tarihte sahip olduğunuz pay adedi, şirket tarafından açıklanan lot başına temettü tutarı ile çarpılır. İlgili tutar, şirketin yaptığı KAP bildirimi akabinde ödeme tarihinde senet veya TL bakiyesi olarak yatırım hesabına aktarılır.
Önemli bir not; temettünün açıklandığı tarihte hisse senedi fiyatı ödenen temettü miktarı kadar düşer.
Trend nedir
Emtia, parite, kripto para, hisse senedinin fiyat hareketleri belirli grafik görünümler arz eder. Bu grafiğin içerisindeki fiyat hareketleri bir trend olarak yorumlanabilir. Borsadaki temel yaklaşıma göre trend bir akımı, yönelimi ifade eder. Fiyat hareketlerinin alım, satım ya da kararsız yönde olması doğrultusunda trendler şekillenir.
Trend, borsada kolektif bir davranış biçiminin sonucu olarak ortaya çıkabilir.
Borsada trendleri; Yükseliş trendi (Boğa), Düşüş trendi (Ayı) ve Yatay trend (Testere) olarak üçe ayrılır.
Kısaca değinmek gerekirse;
Yükseliş trendi, genel olarak piyasada alış yönlü işlemler neticesinde gerçekleşir. İlgili yatırım aracının kapanış fiyatı, bir öncekinin üzerinde ve dipler bir öncekinin üzerindeyse yükseliş trendi söz konusudur.
Bir hisse senedindeki yükseliş trendi.
Düşüş trendi, genel olarak piyasada satış yönlü gerçekleşen işlemler neticesinde gerçekleşir. İlgili yatırım aracının fiyatında dipler de tepeler de alçalıyorsa düşüş trendi söz konusudur.
Bir hisse senedindeki düşüş trendi.
Yatay trendde ise, fiyat hareketlerinin belirli bir yönü yoktur. Belirsiz fiyat hareketlerinin yatay yönlü hareketi bu trendi doğurur.
Piyasadaki fiyat hareketlerinde düşüş ya da yükseliş trendleri tamamlandıktan sonra piyasada kararsız bir görünüm oluşabilir. Böylesi yatay trendler söz konusuyken trend içinde düşüş ve yükselişler gözlenebilir.
Trendlerle ilgili önemli bir ayrıntı da periyodla açıklanabilir. Örneğin, yatırım aracının grafiğinde haftalık periyodda düşüş trendi söz konusuyken, saatlik/ dakikalık grafikler yükseliş önerebilir.
Volatilite nedir
Herhangi bir yatırım aracının belirli bir periyodda sergilediği fiyat oynaklığıdır. Piyasada kararsızlığın, belirsizliğin yoğun olduğu dönemde volatilite yüksektir.
Zincir Emir nedir
Verilen alım-satım emrinin gerçekleşmesine bağlı olarak tanımlanan bir ya da daha fazla ilişkili emir girişidir. Zincir emirin söz konusu olabilmesi için girilen ilk emrin henüz gerçekleşmemiş olması gerekmektedir. Tarafınızdan girilmiş zincir emri iptal edebileceğiniz gibi, girilen emrin gerçekleşmemesi durumunda sistem tarafından da iptal edilebilmesi mümkündür.
Bir örnek ile daha iyi anlayalım:
UZAYL hissesi – 14.40 TL (Anlık satış fiyatı)
UZAYL hissesi – 14.10 TL AL (Emir fiyatı)
UZAYL hissesi – 14.50 TL SAT (Zincir Emir 1)
UZAYL hissesi – 14.05 AL (Zincir Emir 2)